Cukrzyca insulinozaleĹźna (typu I)

     Nazwa choroby jest związana z jej podłoĹźem metabolicznym tzn. niedoborem endogennej (własnej) insuliny, co wymusza jej stałe dostrzykiwanie. Leki doustne są nieskuteczne, chory nie reaguje na nie zwiększeniem wydzielania insuliny przez trzustkę, poniewaĹź brak jest komĂłrek, ktĂłre ją produkują.
    W podręcznikach medycznych traktujących o  cukrzycy typu I czytamy najczęściej:

         SpoĹźywanie bardzo duĹźych ilości węglowodanĂłw wymusza na organizmie produkcje i wydzielanie z trzustki zbyt duĹźych ilości insuliny aby utrzymać poziom glukozy w bezpiecznych granicach. Fabrykami insuliny są tzw. komĂłrki beta, ktĂłre przy wzmoĹźonym wydzielaniu insuliny są rozpoznawane przez układ odpornościowy jako wadliwe i niszczone przez przeciwciała. Gdy dojdzie juĹź do prawie całkowitego zniszczenia wysp trzustki, poziom przeciwciał spada. W tym czasie chory posiada zbyt mało własnej insuliny, aby pokryć zapotrzebowanie i musi przyjmować insulinę z zewnątrz. Przy diecie cukrzycowej zapotrzebowanie na ten hormon wynosi ok. 0,5 jednostki na kg masy ciała. Dieta cukrzycowa oparta na węglowodanach jest swego rodzaju pułapką dla chorych, poniewaĹź z jednaj strony zmusza pacjenta do przyjmowania insuliny, z drugiej natomiast przyjmując insulinę trzeba spoĹźywać cukry, aby nie dopuścić do zbytniego spadku poziomu glukozy we krwi. Po kilku – kilkunastu latach trwania choroby, często dochodzi do ponownego uruchomienia układu autoimmunologicznego, tym razem przeciwko podawanej z zewnątrz insulinie, poniewaĹź jej poziom we krwi jest zbyt wysoki. Wtedy konieczne staje się zwiększenie ilości przyjmowanej insuliny do ok. 1 jednostki na kg masy ciała, poniewaĹź część z niej jest szybko niszczona i nie zdąży zadziałać. W tym czasie nieskuteczna jest rĂłwnieĹź insulina długodziałająca, gdyĹź ulega rozłoĹźeniu przed szczytem działania. Obecnie problem ten częściowo mogą rozwiązywać pompy insulinowe, jednak nie dają one zazwyczaj pełnej stabilizacji glikemii, ze względu na stosowaną dietę.

         Przed wprowadzeniem insuliny do leczenia zalecenia dietetyczne były dla chorych zupełnie inne – stosowano Ĺźywienie z radykalnym ograniczeniem węglowodanĂłw, co w części przypadkĂłw powodowało poprawę, czasem jednak występowała groĹşna dla Ĺźycia ketoza. Przyczyną powikłań było oczywiście pewne niezrozumienie procesĂłw metabolicznych w organizmie oraz nieznajomość składu wszystkich produktĂłw spoĹźywczych.

         Dokładne poznanie metabolizmu człowieka umoĹźliwiło jednak stworzenie metody dietetycznego prowadzenia chorych, jaką jest oczywiście Ĺźywienie optymalne. Pełne wyleczenie, przez co rozumiemy stabilne poziomy glukozy bez przyjmowania lekĂłw, udaje się osiągnąć prawie zawsze, gdy chorzy nie wytwarzają jeszcze przeciwciał przeciwko przyjmowanej insulinie.

         W diecie naleĹźy uwzględnić niezbędną minimalną ilość węglowodanĂłw dla danej osoby. MoĹźna ją ustalić metodą „prĂłb i błędĂłw” badając ciała ketonowe w moczu – ich wystąpienie świadczy o niedoborze cukrĂłw w diecie. Zapotrzebowanie na białko bywa róşne, ale powinno być ono rĂłwnieĹź dokładnie wyliczone, w tym celu pomocna jest obserwacja porannych poziomĂłw glikemii na czczo. Zbyt duĹźe spoĹźycie białka często odbija się porannym wzrostem cukru. Najczęściej proporcja B:T:W dla chorych na cukrzycę typu I wynosi: 0,8-1:3:0,5-1. Po zastosowaniu diety optymalnej uzyskuje się stabilizację poziomĂłw cukru i szybkie ustąpienie hipoglikemii. Odstawienie insuliny następuje w mało zaawansowanej cukrzycy, zwykle w ciągu kilku dni. Dorośli nie muszą obawiać się nawrotu choroby do końca Ĺźycia, jeśli będą prawidłowo stosować dietę. Problemy mogą stanowić dzieci w okresie wzrostu i kobiety ciężarne, poniewaĹź w tym okresie występuje wzrost zapotrzebowania na insulinę i trzeba przejściowo podawać preparat z zewnątrz.

         Podstawowym warunkiem osiągnięcia sukcesu w walce z cukrzycą jest dokładne przestrzeganie zasad Ĺźywienia optymalnego. Pacjenci muszą rozumieć istotę choroby, potrafić precyzyjnie przeliczać wartości B:T:W w zjadanych produktach i komponować posiłki oraz umieć samodzielnie dawkować podawaną insulinę. W przypadku dzieci obowiązek ten spada na rodzicĂłw, ktĂłrzy sami rĂłwnieĹź powinni stosować dietę optymalną. JeĹźeli rodzice nie spełnią tego warunku nie moĹźna liczyć na wyleczenie dziecka. MoĹźna przyjąć zasadę, Ĺźe w cukrzycy (rĂłwnieĹź typu II) nie pomoĹźe Ĺźaden lekarz, jeĹźeli pacjent nie jest w stanie prowadzić choroby samodzielnie. Rola lekarza stosującego Ĺźywienie optymalne sprowadza się głównie do ustalenia indywidualnych proporcji dietetycznych i przekazaniu ich pacjentowi. W początkowym okresie lekarz odpowiada za zmniejszenie ilości przyjmowanej insuliny, co najlepiej nadzorować w ośrodku stacjonarnym, gdzie mamy pewność, Ĺźe pacjent otrzymuje odpowiednio zbilansowane posiłki. Sami pacjenci są zazwyczaj bardzo zdyscyplinowani  i w przeciwieństwie do chorych na cukrzycę typu II nie „podjadają” między posiłkami, kiedy nikt na nich nie patrzy.

         Od marca 2000 roku do grudnia 2003 roku w Centrum Ĺťywienia Optymalnego w Jastrzębiej GĂłrze przebywało na leczeniu 189 pacjentĂłw, przewaĹźnie z zaawansowaną cukrzycą trwającą powyĹźej 5 lat, ponad połowa chorowała od więcej niĹź 10 lat. Na turnusach tygodniowych przebywało 115 osĂłb z czego całkowite odstawienie insuliny uzyskano u 30 pacjentĂłw co daje 26%, z 74 osĂłb na turnusach dwutygodniowych podobny efekt osiągnięto u 14 osĂłb (19%). U pozostałych pacjentĂłw udało się obniĹźyć poziomy glikemii i zredukować ilość insuliny, często do kilku jednostek na dobę. Bez poprawy wyjechało z ośrodka 9 chorych, zgłaszali oni jednak poprawę pewnych dolegliwości oraz zanik uczucia głodu związanego z dietą cukrzycową. W 1 przypadku doszło do wystąpienia ketozy (prawdopodobnie zatrucie lub udar słoneczny) i wystąpiła konieczność hospitalizacji.

                                                                  lek. med. Przemysław Pala