Cukrzyca typu II insulinozaleĹźna

    Często mylnie uwaĹźa się, Ĺźe człowiek przyjmujący insulinę cierpi na cukrzycę insulinozaleĹźną, tymczasem nazwa choroby nie zaleĹźy od sposobu leczenia lecz od jej podłoĹźa. W przypadku cukrzycy typu II przyczyną pierwotną jest zmniejszenie wraĹźliwości tkanek na insulinę, a nie jej niedobĂłr, dlatego istnieje moĹźliwość leczenia lekami doustnymi – stąd nazwa: cukrzyca insulinoniezaleĹźna. Nie zmienia się to nawet jeĹźeli pacjent z tabletek musi „przejść na insulinę” w celu zachowania prawidłowej glikemii we krwi.

            JuĹź od dawna toczą się dyskusje na temat tego, co wywołuje chorobę, jednak jest to cały czas niejasne, a kaĹźda teoria ma swoich przeciwnikĂłw i zwolennikĂłw. W ostatnich latach główny nacisk kładzie się na czynnik genetyczny, ale dane statystyczne jednoznacznie wskazują na coś innego.
    Pod koniec XIX wieku w Polsce chorzy na cukrzycę stanowili około 0,5% populacji. W 1989r. prof. Orłowski w swojej pracy „Choroby wewnętrzne” mĂłwi o 2%, natomiast oficjalne dane z roku 2002 mĂłwią juĹź o 3,5-5%. Według futurologĂłw przy zachowaniu tego tempa pod koniec bieżącego stulecia powinno chorować 50% populacji. Mamy więc do czynienia z lawinowym wzrostem zachorowań, zwłaszcza w ostatnich latach. W tym czasie nie mogło oczywiście dojść do zmiany genotypu człowieka, zmianie uległy natomiast warunki ekologiczne, a zwłaszcza sposĂłb odĹźywiania. Największe znaczenie ma tutaj stale wzrastające spoĹźycie cukru (zwłaszcza rafinowanego), a takĹźe produktĂłw pochodzenia roślinnego zawierające duĹźe ilości węglowodanĂłw. Proces ten moĹźe być niezauwaĹźalny przez przeciętnego człowieka, poniewaĹź zachodzi on powoli. JeĹźeli jednak przypomnimy sobie jak wyglądały nasze posiłki 30 lat temu i porĂłwnamy z dzisiejszymi, bez trudu zobaczymy róşnicę. Kilkanaście – kilkadziesiąt lat temu pewne produkty spoĹźywcze w ogĂłle nie występowały w naszym menu. Są to np. płatki śniadaniowe zalewane odtłuszczonym mlekiem, soki owocowe w kartonach i słodzone, gazowane napoje w plastikowych butelkach,  owoce dostępne cały rok, ciastka i batony reklamowane w telewizji oraz wiele innych. W tym samym czasie nikt jeszcze nie bał się jajek ani mięsa. Poprawa dobrobytu w krajach rozwiniętych przekłada się jednoznacznie na wzrost spoĹźycia produktĂłw węglowodanowych, ktĂłrych zjadanie nie uwaĹźa się za posiłki. Dodatkowo na rynku pojawiło się wiele wyrobĂłw o obniĹźonej zawartości tłuszczu oznaczonych nazwą „light” lub „dietetyczny” co sugeruje, Ĺźe ich zjadanie jest całkowicie bezkarne. Oczywiście producenci smakołykĂłw nie tłumaczą klientowi, Ĺźe zawarte w nich węglowodany to inaczej cukry. Osoby lubiące uciechy podniebienia z mniejszą lub większą nadwagą czują się rozgrzeszone sięgając po nie wielokrotnie w ciągu dnia i to właśnie one są potencjalnymi kandydatami do zachorowania na cukrzycę typu II. Mechanizm rozwoju choroby jest bowiem bardzo blisko związany z upodobaniami kulinarnymi. ZaleĹźność ta jest tak znaczna, Ĺźe wręcz wyłania się obraz charakterologiczny osoby chorej. Są to ludzie lubiący dobrze i duĹźo zjeść, nie unikający mięsa,  ale lubiący rĂłwnieĹź słodycze, u ktĂłrych wcześnie rozwija się nadwaga. Mają oni trudności z odmĂłwieniem sobie przyjemności jedzenia, dlatego trudno im utrzymać się dłuĹźej przy stosowaniu jakiejkolwiek diety ograniczającej ich ulubione potrawy. Osoby te są rĂłwnieĹź bardzo pobłaĹźliwe wobec siebie jeĹźeli chodzi o jedzenie, jakby mĂłwiły „jeĹźeli nikt nie widzi, to tak jakbym nie jadł”, stąd często trzymają łakocie w zasięgu ręki – np. czekoladę pod poduszką. Jednocześnie są bardzo draĹźliwe jeĹźeli ktoś zwraca im uwagę na podjadanie, na co reagują agresywnie i najczęściej odpowiadają: „a co, Ĺźałujesz mi?!”. Z reguły wrogiem przy stole staje się współmałżonek. Zachowania takie pojawiają się jeszcze przed zachorowaniem, a są objawami rozpoczynających się patologicznych zmian w organizmie. U opisanych wyĹźej osĂłb „lubiących zjeść”, całe zapotrzebowanie energetyczne pokrywane jest zazwyczaj przez białka i tłuszcze, natomiast węglowodany dostające się do krwioobiegu jako cukry proste nie są juĹź zuĹźywane w procesach pozyskania energii, poniewaĹź większość tkanek wykorzystuje preferencyjnie wolne kwasy tłuszczowe. Powoduje to wzrost poziomu glukozy we krwi, ktĂłra pozostaje niewykorzystana. Zbyt duĹźe stężenie tego cukru moĹźe powodować uszkodzenie niektĂłrych tkanek, dlatego w organizmie istnieją pewne mechanizmy obrony przed tym zjawiskiem. Gdy po posiłku wzrasta poziom glukozy, z trzustki wydzielana zostaje insulina. Jest to hormon przyspieszający wnikanie glukozy do komĂłrek oraz jej przetwarzanie m.in. na tłuszcze. W około 2-3 godz. od zjedzenia posiłku węglowodanowego następuje szczyt działania insuliny i wtedy poziom cukru jest juĹź niski – pojawia się uczucie głodu, ktĂłre najłatwiej zaspokoić waflem, owocem, czekoladą. Człowiek nie traktuje tego oczywiście jako posiłek. Po przekąsce znĂłw do czynienia mamy ze wzrostem poziomu cukru i następnym wyrzutem insuliny oraz spadkiem poziomu glukozy po 2-3 godz., ktĂłry wywołuje chęć podjadania itd.

Takie cykle występują około 5-6 razy na dobę. MoĹźna powiedzieć, Ĺźe im częściej jada się węglowodany, tym częściej jest się głodnym – taki pozorny paradoks. Po pewnym czasie pojawia się uzaleĹźnienie od cukru – człowiek musi zjadać węglowodany, aby nie dopuścić do niedocukrzeń (hipoglikemii), objawiających się napadem głodu, osłabieniem, drĹźeniami rąk.
   Poziom insuliny we krwi utrzymuje się wtedy stale na wysokim poziomie i jej działanie na tkanki słabnie – zaczyna rozwijać się cukrzyca. Początkowo organizm broni się wytwarzając w błonach komĂłrkowych dodatkowe receptory na insulinę – moĹźna by powiedzieć, Ĺźe tkanki starają się na nią uwraĹźliwić. W tym czasie częściej występują spadki poziomu cukru, niĹź znaczne wzrosty. Kiedy jednak tkanki przestają reagować na insulinę, to mimo jej wysokiego stężenia poziom glukozy we krwi rośnie – wtedy cukrzyca zostaje rozpoznana. Początkowo w leczeniu stosuje się preparaty zwiększające trzustkowe wydzielanie hormonu lub zwiększające reaktywność komĂłrek, jeĹźeli tabletki nie działają, konieczne jest podawanie gotowej insuliny. Uszkodzenie trzustki w cukrzycy typu II jest zjawiskiem wtĂłrnym i nie zawsze występuje, podobnie jak wytwarzanie przeciwciał przeciwko insulinie. Następuje to dopiero po kilkunastu, kilkudziesięciu latach choroby. W obu przypadkach tabletki nie są skuteczne i konieczne jest podawanie ludzkiego hormonu.
   JeĹźeli chory przyjmuje do 0,5 jednostki na kg masy ciała, to zazwyczaj mamy do czynienia z częściową niewydolność komĂłrek β, natomiast jeĹźeli zapotrzebowanie przekracza 1 jednostkę na kg masy ciała, to zazwyczaj są juĹź produkowane przeciwciała i podawana insulina jest niszczona. Jak widać w przebiegu choroby mamy pewne etapy i w zaleĹźności od zaawansowania róşne są rokowania – im dalej posunięte zmiany, tym trudniejsze jest wyleczenie choroby. W pierwszym okresie wyleczenie jest bardzo proste i następuje natychmiast po zastosowaniu Ĺźywienia optymalnego, a czasem nawet po zwykłym ograniczeniu węglowodanĂłw do około 0,8g na kg masy ciała. Zmienia to wygląd krzywej insuliny i glukozy we krwi. Po posiłku ubogim w węglowodany poziom glukozy nie wzrasta zbyt wyraĹşnie, dlatego wyrzut insuliny jest mniejszy i niĹźszy spadek cukru – nie występuje uczucie głodu po 3 godz. po jedzeniu, czyli znikają niedocukrzenia.

   JeĹźeli chory przyjmuje tabletki, ktĂłre stabilizują poziom cukru we krwi, zastosowanie Ĺźywienia optymalnego daje nam prawie pewne wyleczenie w ciągu kilku dni. Pacjenci biorący leki pobudzające wydzielanie trzustkowe insuliny (np. diaprel) mogą bezpiecznie odstawić tabletki bez ryzyka wzrostu stężenia glukozy, poniewaĹź trzustka jest wydolna,  a tkanki wykazują niską oporność. ProblemĂłw moĹźna się niekiedy spodziewać u osĂłb przyjmujących leki uwraĹźliwiające błony komĂłrkowe na insulinę (np. metformina), poniewaĹź po ich odstawieniu insulina endogenna moĹźe przez pewien czas wykazywać słabe działanie, co skutkuje wzrostem glikemii. Zazwyczaj po kilku tygodniach ulega to unormowaniu. Diabetycy (chorzy na cukrzycę), ktĂłrzy przyjmują insulinę nie zawsze są osobami, u ktĂłrych rokowania co do wyleczenia są gorsze – tło choroby bowiem jest niezaleĹźne od sposobu leczenia. W większości przypadkĂłw, po rozpoczęciu diety, zapotrzebowanie na ten hormon szybko spada i następuje redukcja dawek. Proces odstawiania insuliny moĹźe być róşnie długi. Zazwyczaj zamyka się on w czasie od 3 tygodni do 3 miesięcy i jest jednostajny.  W pierwszym okresie wskazana jest kontrola lekarska – po 1-2 tygodniach pacjent radzi sobie sam, aĹź do całkowitej rezygnacji z leku. Kłopoty mogą wystąpić z dwĂłch wyĹźej omĂłwionych powodĂłw: uszkodzenia komĂłrek β wysp trzustki lub niewraĹźliwość tkanek.
   W pierwszym przypadku po osiągnięciu minimalnych ilości, np. 10 jednostek na dobę, dalsza redukcja powoduje podniesienie poziomu glukozy. MoĹźna wtedy odczekać kilka miesięcy i ponowić prĂłbę. JeĹźeli jest ona nieskuteczna, trzeba przyjmować insulinę lub przejść na leczenie środkami doustnymi, to ostatnie daje zazwyczaj dobre efekty. Nieco gorsze rokowania mają pacjenci z insulinoopornoścą i wytwarzający przeciwciała przeciwko insulinie. Tutaj kłopoty mogą zacząć się po zredukowaniu dawek do połowy i dalsze zmniejszanie staje się trudne lub niemoĹźliwe. Taki scenariusz jest rzadki, jednak niestety moĹźliwy. W prawie kaĹźdym przypadku moĹźliwa jest stabilizacja stężenia glukozy i, co najwaĹźniejsze, uniknięcie ewentualnych powikłań. Osoby, ktĂłre muszą czasem przyjmować niewielkie ilości lekĂłw są praktycznie wolne od odległych skutkĂłw choroby.
   W procesie leczenia waĹźne jest, aby pamiętać, Ĺźe ze względu na inną krzywą cukrową na diecie optymalnej róşne są normy poziomu glukozy we krwi. Zamykają się one w dość wąskich granicach: od 90 do 140 mg%, bez względu na to czy jest on mierzony na czczo, czy po jedzeniu. Jednak bezpieczny poziom, ktĂłry nie doprowadza jeszcze do uszkodzenia tkanek wynosi 180mg%.

    W Centrum Ĺťywienia Optymalnego w Jastrzębiej GĂłrze od marca 2000r. do stycznia 2004r. na turnusach 1 i 2 tygodniowych przebywało 1120 osĂłb chorych na cukrzycę typu II. WśrĂłd nich  zaledwie 108 osĂłb chorowało krĂłcej niĹź 3 lata. W trakcie pobytu w ośrodku całkowite odstawienie lekĂłw doustnych i insuliny uzyskano u 67% pacjentĂłw, co naleĹźy uznać za wynik bardzo dobry, w porĂłwnaniu z leczeniem konwencjonalnych , gdzie uleczalność wynosi 0%. Za uleczenie uznajemy odstawienie lekĂłw przeciwcukrzycowych przy stabilnych poziomach glukozy. Przestrzeganie zasad Ĺźywienia optymalnego zapewnia zachowanie zdrowia. Osoby długo stosujące Ĺźywienie optymalne, ktĂłre wyleczyły się z cukrzycy, nie mają problemĂłw nawet, jeĹźeli sporadycznie odstępują od przestrzegania diety z powodĂłw środowiskowych.

                                                                                       lek. med. Przemysław Pala