T.K.

Długość życia zwierząt i człowieka.
Szacowne zdrowie (cz.III)

 U róşnych gatunkĂłw zwierząt maksymalna długość Ĺźycia jest bardzo zróşnicowana, przedstawiciele tego samego gatunku, Ĺźyjący nawet w podobnych warunkach środowiskowych, teĹź nie jednakowo długo Ĺźyją. Róşnice w długości Ĺźycia u pokrewnych gatunkĂłw zwierząt bywają często bardzo duĹźe. Gryzonie np. Ĺźyją stosunkowo krĂłtko. Ale z jakich powodĂłw wiewiĂłrka Ĺźyje 10 razy dłuĹźej od szczura?. Oba gatunki należą do tego samego rzędu gryzoni, są podobnej wielkości, a róşnica w maksymalnej długości Ĺźycia między nimi jest ogromna. Jakie czynniki środowiskowe spowodowały wydłuĹźenie Ĺźycia u wiewiĂłrki, a skrĂłcenie u szczura? Czy moĹźna te czynniki poznać, czy moĹźna wnioski z nich wynikające zastosować u człowieka?.

Róşne narządy człowieka dojrzewają w róşnym wieku. NiektĂłre osiągają dojrzałość u jednych ludzi  poniĹźej 12 roku Ĺźycia, u innych dopiero w 18-20 roku Ĺźycia. Kora mĂłzgowa dojrzewa u ludzi w wieku 23-25 lat, a rdzeń kręgowy pełną dojrzałość osiąga w wieku 40, a nawet 45 lat. Od kilku tysiącleci obserwuje się przyspieszenie dojrzewania ludzi, nierĂłwnomierne przyspieszenie dojrzewania poszczegĂłlnych narządĂłw człowieka. To przyspieszone dojrzewanie łączy się ze wzrostem przeciętnej wagi i wysokości ludzi, a takĹźe ze stopniowym upośledzeniem ich sprawności fizycznej i umysłowej, z ogromnym wzrostem zachorowań na wiele chorĂłb określanych mianem cywilizacyjnych, a rĂłwnieĹź i ze skrĂłceniem teoretycznej długości Ĺźycia człowieka. Na podstawie wzrostu przeciętnej długości Ĺźycia ludzi w ostatnich latach powszechnie uwaĹźa się, Ĺźe długość Ĺźycia ludzi wzrasta. Czy tak jest istotnie? Czy naprawdę Ĺźyjemy dłuĹźej niĹź nasi przodkowie?

   Wzrost przeciętnej długości Ĺźycia w krajach o wysokiej stopie Ĺźyciowej został osiągnięty tylko dzięki spadkowi śmiertelności wśrĂłd niemowląt. Co więcej, wzrost przeciętnej długości Ĺźycia ludzi jest mniejszy niĹź by wynikało to ze spadku śmiertelności ludzi w młodszych grupach wieku. Długość Ĺźycia ludzi, ktĂłrzy np. przeĹźyli 65 lat (w ciągu ostatnich 60 lat w USA), mimo postępĂłw medycyny, higieny i epidemiologii, nie spadła wcale, czyli faktycznie skrĂłciła się.

   W USA Ĺźyje obecnie około 11 tysięcy ludzi w wieku ponad 100 lat, ale taki sam, lub wyĹźszy odsetek, spotykano we wszystkich poprzednich okresach. R. Dubos, autor przetłumaczonej na język polski książki pt. „Człowiek, środowisko, adaptacja” obserwował chorego, ktĂłry zmarł na zapalenie płuc w 107,5 r. Ĺźycia. Sekcja zwłok zmarłego wykazała, Ĺźe serce miał silne i zdrowe, a tętnice prawidłowe. Obserwował rĂłwnieĹź człowieka w wieku 150 lat. Starzec ten był niski, Ĺźylasty, zawsze pracował fizycznie, a jego sprawność fizyczna i umysłowa była zdumiewająca. Wg tego autora w r. 1635 przybył do Londynu Tomasz Parr, człowiek w wieku 152 lat, na co posiadano wĂłwczas niezbite dowody. „Przedstawiony krĂłlowi Karolowi I, stosownie karmiony i pojony, na skutek czego wkrĂłtce zmarł”. Sekcja wykonana przez sławnego Wiliama Harvesa wykazała, Ĺźe wszystkie narządy starego Parra były zupełnie prawidłowe, nie stwierdzono nawet zwapnienia chrząstek Ĺźebrowych.

Dragenberg, duński marynarz i żołnierz, prowadził życie awanturnicze i niebezpieczne, żył 146 lat.

   W ZSRR najstarszy człowiek, Szirak Muslimow, ukończył 165 lat. Wg Glass najstarszym człowiekiem na Ziemi jest mieszkaniec irlandzkiej wsi Kelus, Said Ali, liczący blisko 200 lat. OĹźenił się w 1795 roku.

   Według Platona, Ksenofonta i Pitagorasa przodkowie GrekĂłw, Pelazgowie Ĺźyli co najmniej po 200 lat, do końca Ĺźycia zachowywali zdrowie i sprawny umysł. W 40 roku Ĺźycia byli uwaĹźani za dojrzałych, w 70 byli dopiero w pełni sił.

   Wg Legranda i Frenkla przeciętny wiek w chwili zgonu, obliczony dla 190 znakomitych mężów epoki klasycznej staroĹźytności wynosił 71,9 lat. Dla 489 znakomitych osĂłb zmarłych w pierwszym dziesięcioleciu XX wieku wynosił 71 lat. Mimo, Ĺźe w XIX i XX wieku ilość szkodliwych czynnikĂłw środowiskowych zagraĹźających Ĺźyciu ludzi mądrych w porĂłwnaniu do staroĹźytności znacznie się zmniejszyła, to długość Ĺźycia tych ludzi nie zwiększyła się a raczej skrĂłciła. Jeszcze 2000lat temu za człowieka w pełni dojrzałego uwaĹźano człowieka ponad 30-letniego. MojĹźesz po wyprowadzeniu IzraelitĂłw z Egiptu potrzebował 40 lat, aby w surowych warunkach i na dobrej diecie wychować pokolenie silnych i drapieĹźnych wojownikĂłw. Właśnie 40 lat było potrzeba, by dzieci dojrzały, ale teĹź Ĺźeby wojownicy byli młodzi, bo tylko młodych moĹźna było namĂłwić do walki. W owych czasach człowiek dojrzewał w 40 r. Ĺźycia, stąd teoretyczna długość Ĺźycia mogła sięgać 40+5-6 razy 40, czyli około 240-280 lat. Liczby te tłumaczą przyczynę długiego Ĺźycia biblijnych wodzĂłw i kapłanĂłw, ktĂłrzy mieli większe moĹźliwości wykorzystania do końca swej teoretycznej szansy przeĹźycia, dzięki lepszym warunkom środowiskowym, wynikającym z ich pozycji społecznej.

   Dojrzewanie rdzenia kręgowego u współczesnego człowieka(najstarszej i najmniej podatnej na wpływy środowiska części układu nerwowego) dopiero po 40 r. Ĺźycia pozwala sądzić, Ĺźe kiedyś, gdy człowiek dojrzewał dopiero po 40r. Ĺźycia, jego długość Ĺźycia mogła sięgać nawet 300 lat. Z powodu pogarszania się warunkĂłw środowiskowych, stopniowo skracał się okres wzrostu i dojrzewania człowieka, przyspieszało dojrzewanie jego narządĂłw, szczegĂłlnie narządĂłw bardziej podatnych na wpływy zmieniającego się środowiska, skracała się i nadal się skraca teoretyczna i faktyczna długość Ĺźycia ludzi. Z drugiej strony badania antopologiczne szczątkĂłw człowieka przedhistorycznego wskazują, Ĺźe przeciętna długość Ĺźycia była wĂłwczas niska, Ĺźe bardzo mało ludzi doĹźywało 60 lat.

Wnioski wyciągnięte na podstawie szczątków kośćca mogą być fałszywe w samym założeniu, gdyż w badaniach określa się wiek kostny na podstawie porównania z wiekiem kostnym współczesnego człowieka, co musi budzić poważne zastrzeżenia. Obecnie człowiek dojrzewa znacznie wcześniej, a jego układ kostny dojrzewa i starzeje się znacznie szybciej od wieku innych narządów. Współczesna 11-letnia otyła dziewczynka ma wiek kostny 18-letniej współczesnej kobiety i gdyby zmarła, to antropolog określiłby jej wiek na podstawie kośćca zgodnie ze stanem faktycznym dla wieku kostnego, czyli na 18 lat.

  Czaszka człowieka sprzed kilku tysięcy lat nawet ponad 100-letniego, moĹźe mieć cechy charakterystyczne dla współczesnego 30-letniego człowieka. Chrząstki Ĺźebrowe kostnieją u człowieka w wieku 40-50 lat. Jaki był wiek kostny ponad 150-letniego starego Parra, skoro Wiliam Harvey stwierdził, Ĺźe jego chrząstki nie były zwapniałe, a nie ma podstaw, by nie wierzyć temu skrupulatnemu i mądremu lekarzowi?

   W latach 20 w Polsce poborowi w czasie słuĹźby wojskowej rośli przeciętnie o 3-4 cm. Obecnie np. w wojskach powietrzno-desantowych Ĺźołnierze po 2 latach słuĹźby na skutek przedwczesnego starzenia się chrząstek zmniejszają się przeciętnie o prawie 1cm.

   U coraz większej liczby dzieci i w coraz  młodszym wieku występują trzeszczenia podczas ruchĂłw stawowych, a przecieĹź to nic innego, jak przedwczesne starzenie się chrząstek i początek zmian zwyrodnieniowych stawĂłw. Warunki środowiskowe w jakich Ĺźyje współczesny człowiek są niekorzystne i nadal pogarszają się. Tzw. szkodliwości współczesnej cywilizacji, ktĂłre uwaĹźa się za najbardziej szkodliwe dla człowieka są w rzeczywistości mało istotne. Bez współczesnej techniki, tempa Ĺźycia, stresĂłw, zatrucia środowiska, te naprawdę szkodliwe czynniki oddziaływały na ludzi w przeszłości wielokrotnie, one to spowodowały upadek cywilizacji staroĹźytnego Egiptu, Gracji czy Rzymu, one wreszcie były przyczyną degeneracji klasy panującej w Polsce w czasach saskich i upadku państwa polskiego. O tym, jakie to czynniki i jak z nimi walczyć, napiszę w następnym artykule.

Jan Kwaśniewski.