 |
| T.K. |
Prosta próba wysiłkowa w chorobach naczyń tętniczych.
PENTAPULS
Aparat do terapii prądami selektywnymi
Instrukcja medyczna
copyright by Jan Kwaśniewski.
Pacjenci powinni mieć możliwość oceny zaawansowania choroby. Jest to szczególnie ważne ze względów psychologicznych dla osób z zaawansowanymi zmianami chorobowymi, u których dotychczasowe, zgodne ze współczesną wiedzą medyczną leczenie, nie przyniosło
oczekiwanych rezultatów. W chorobach naczyń tętniczych kończyn dolnych często objawy chorobowe nie są dostrzegalne w czasie powstawania i początkowego rozwoju schorzenia. Stosowany w medycynie sposób oceny stanu tętnic przez badanie arteriograficzne przepływu krwi wymaga specjalistycznego sprzętu, wykwalifikowanego personelu oraz powoduje u pacjentów szereg powikłań.
Dla pacjenta nie jest ważna wiadomość ile krwi przepływa przez tętnicę, ale jak jego noga radzi sobie z wysiłkiem. Badanie stanu ukrwienia kończyny powinno być nieszkodliwe dla chorego, jak najprostsze i możliwe do samodzielnego przeprowadzenia na każdym etapie leczenia oraz jak najtańsze.
Wszystkie te warunki spełnia opracowana przeze mnie 35 lat temu „próba Kwaśniewskiego”
SPOSÓB PRZEPROWADZENIA PRÓBY KWAŚNIEWSKIEGO
Próbę wykonuje się w następujący sposób:
Chory staje twarzą do ściany na jednej nodze, a drugą, zgiętą w kolanie unosi ponad podłogę. Dłońmi opiera się o ścianę. Następnie w tempie około 1 raz na sekundę wspina się na palce tak wysoko jak tylko możliwe i tyle razy ile możliwe. Próbę prowadzi się tak długo, aż ból uniemożliwi jej kontynuację. Zapisuje się liczbę wspięć uzyskaną przez pacjenta oraz czas utrzymywania się bólu. Taką samą próbę przeprowadzamy dla drugiej nogi.
W celu ustalenia norm dla ludzi zdrowych próbę tę wykonano u 65 młodych żołnierzy po roku służby wojskowej. Średnia liczba wspięć na palce mierzona na 130 kończynach dolnych wynosiła 41,7 razy (od 22 do 85 wspięć), a czas bólu mięśni po wysiłku wynosił średnio 8 sekund od (3 do 11 sekund).
W chorobach tętnic po wysiłku występuje ból mięśni w łydce uniemożliwiające dalsze wykonywanie próby. Przy wysokiej niedrożności tętnic kończyn dolnych ból podczas próby może pojawić się w mięśniach uda lub (i) pośladka.
Próba jest najbardziej przydatna w chorobie Buergera, miażdżycy tętnic kończyn dolnych, stwardnieniu rozsianym i stwardnieniu bocznym zanikowym oraz w postępującym zaniku mięśni.
Po wyleczeniu chorego z choroby Buergera przy zastosowaniu prądów selektywnych i koniecznie Żywienia Optymalnego liczba wspięć na palce wynosi ponad 60. Najwyższą jaką dotąd spotkałem po wyleczeniu tej choroby wynosiła 150, a czas bólu mięśni ) sekund.
Po wyleczeniu chorych z miażdżycy kończyn dolnych liczba wspięć na palce przekracza 50 (najwyższa spotykana wynosiła 130), a czas trwania bólu mięśni od 0 do 5 sekund. U chorych liczba wspięć wynosiła od 0 do 55 razy, a czas trwania bólu mięśni po wysiłku wynosił od 15 do ponad 300 sekund.
Jeżeli zaawansowanie choroby uniemożliwia wykonanie próby na jednej z kończyn (duże owrzodzenia , nie wygojone, często ropiejące rany po częściowych amputacjach) próbę należy wykonać na kończynie z mniej zaawansowanymi zmianami chorobowymi, a uzyskiwana poprawa wyników w tej kończynie świadczy pośrednio o ustępowaniu zmian również w kończynie bardziej chorej.
Prawie zawsze można u takich chorych stosować leczenie prądami selektywnymi, gdyż prawie nigdy owrzodzenia nie pojawiają się na podeszwowej powierzchni stóp, zatem chory może oprzeć stopy o podkład i zabieg można przeprowadzić. Ważne jest aby działaniem prądów PS objąć cały obszar ukrwienia dużych tętnic. „Poprzeczne” stosowanie prądów PS np. na staw kolanowy nie jest wskazane. Może poprawić ukrwienie tkanek stawu kolanowego, ale kosztem pogorszenia ukrwienia tkanek obwodowych. Przy stosowaniu prądów PS tylko na jedną kończynę dolną , bez równoczesnego stosowania Żywienia Optymalnego, poprawa wskaźników w drugiej kończynie jest niewielka. U 11 chorych (8 AO i 3 EO) stosowano 15 zabiegów po 20 minut tylko na jedną kończynę dolną, z większymi zmianami chorobowymi.
Po zakończeniu serii zabiegów osiągnęli oni następujące wyniki: wzrost liczby wspięć na palce średnio 52%, skrócenie czasu trwania bólu mięśni po wysiłku średnio o 72%, skrócenie chronaksji*) mięśnia piszczelowego przedniego średnio o 35% . U czterech chorych ze średnim dystansem chromania 224m objawy chromania ustąpiły, u pozostałych siedmiu chorych ze średnim dystansem chromania 108 m wydłużył się on do 1090 m, czyli ponad 10 razy. U tych samych chorych, w kończynach z mniejszymi zmianami chorobowymi, na które nie stosowano prądów PS, stwierdzono wzrost liczby wspięć na palce średnio o 3%, skrócenie czasu bólu mięśni po wysiłku średnio o 9%, skrócenie chronaksji o 7%. Badani chorzy przebywali w sanatorium na diecie sanatoryjnej, która w końcu lat sześćdziesiątych była lepsza od obecnie stosowanej.
W chorobach tętnic u chorych stosujących dotychczasowy model żywienia po serii zabiegów prądami selektywnymi również występuje wzrost liczby wspięć na palce i skrócenie czasu trwania bólu po wysiłku u prawie każdego chorego. Czasem nie było poprawy lub była niewielka, ale pogorszeń nie było.
U chorych na miażdżycę tętnic dolnych skojarzoną z cukrzycą w próbie wysiłkowej liczba wspięć na palce bywa mniejsza, ale prawie nigdy nie pojawia się ból mięśni po wysiłku, a tylko niemożność wykonywania dalszych wspięć na palce.
Przyczynowe leczenie (i wyleczenie) cukrzycy (35,36,37,38,39,40,41,42,43,44,45,46**)) trwa od tygodnia do 2-3miesięcy (w wyjątkowych przypadkach nieco dłużej), natomiast zmiany miażdżycowe cofają się wolniej. Bywa, że ustępują po 6 miesiącach, czasami dopiero po 3 latach. Bardzo szybko ustępują zmiany z drobnych tętnic, wolniej z grubszych, a najwolniej z tętnic całkowicie niedrożnych.
Po wyleczeniu cukrzycy, ale jeszcze przed wyleczeniem miażdżycy w kolejnych próbach może się przejściowo pojawić ból mięśni po wysiłku, utrzymujący się coraz krócej w miarę postępów leczenia, aż do całkowitego ustąpienia.
Po uzyskaniu przez pacjentów wskaźników jakie mają młodzi, zdrowi mężczyźni, nie występują objawy choroby (chromanie nie pojawia się po marszu lub biegu).
U chorych na stwardnienie rozsiane lub postępujący zanik mięśni liczy się tylko liczbę wspięć na palce, która się zwiększa w miarę cofania się zmian chorobowych. Jeśli chory nie może wykonać próby na jednej kończynie wykonuje ją na obu kończynach.
Dla chorego i oceny tempa cofania się zmian ważny jest czas utrzymywania się bólu mięśni po wysiłku. Jest on tym krótszy, im bardziej poprawia się ukrwienie kończyn, gdyż powstające w mięśniach podczas wysiłku substancje powodujące ból szybciej są usuwane przy lepszym ukrwieniu. Wskaźnik ten jest w pewnym stopniu subiektywny, ale przy wykonywaniu wspięć na palce z zasady uzyskuje się wynik obiektywny. U chorych na chorobę Buergera spotyka się większą liczbę wspięć na palce w kończynie z bardziej zaawansowanymi zmianami chorobowymi, ale czas bólu mięśni po wysiłku jest zawsze w tej kończynie dłuższy.
U chorych na stwardnienie rozsiane leczenie przyczynowe powoduje zatrzymanie choroby i wolniejsze lub szybsze ustępowanie objawów, aż do wyleczenia w mniej zaawansowanych przypadkach. U chorych mogących wykonać próbę wysiłkową poprawę siły mięśni kończyn dolnych uzyskiwano w każdym przypadku – średnio o 68% (od 20 do 180%). Byli to chorzy leczeni stacjonarnie, u których poza prądami selektywnymi stosowano również Żywienie Optymalne.
FIZJOLOGICZNE PODSTAWY PRÓBY WYSIŁKOWEJ KWAŚNIEWSKIEGO W CHOROBACH TĘTNIC KOŃCZYN DOLNYCH
U każdego chorego z chromaniem przestankowym ból pojawia się zawsze po takim samym obciążeniu wysiłkiem i zanika w spoczynku (5**)). Zasadniczą przyczyną bólu jest względne niedotlenienie mięśni, ponieważ Kissin***) wykazał, że u ludzi zdrowych oddychających mieszaniną powietrza z niską zawartością tlenu wysiłek powoduje typowy ból kurczowy, który występuje tym wcześniej im niższa jest zawartość tlenu we wdychanym powietrzu. Picering i Wayne***) stwierdzili występowanie bólu charakterystycznego dla chromania przestankowego po wysiłku u chorych na anemię, nie chorujących na choroby tętnic, co również potwierdza, że bezpośrednią przyczyną bólu nie jest sam niedobór tlenu lecz również podrażnienie nerwów czuciowych przez wytwory przemiany materii powstające w mięśniu podczas jego pracy. Substancję powodującą ból nazywa Lewis***) substancją „P”.
Według Katza***) i jego współpracowników jest to substancja nielotna o charakterze kwasu, ponieważ po podaniu Na2CO3 ból występuje dopiero po większym wysiłku. Lewis***) stwierdził, że o chwili pojawienia się bólu decyduje raczej ogólna ilość wykonanej pracy niż czas trwania wysiłku.
Po zatrzymaniu krążenia tętniczego w kończynie zdrowej ból pojawia się po tej samej liczbie skurczów o tym samym nasileniu, bez względu na to jaka była częstotliwość tych skurczów. Jeśli po usunięciu bólu przez przywrócenie krążenia w kończynie zaciśnie się ponownie tętnicę i podda kończynę wysiłkowi, to ból pojawi się tym wcześniej im krótsza była przerwa.
Dobrym wskaźnikiem świadczącym o stopniu niedokrwienia kończyny jest czas utrzymywania się bólu mięśni po maksymalnym wysiłku, bowiem czym gorsze ukrwienie, tym wolniej substancja powodująca ból wypłukiwana jest z tkanek do krwi i tym dłużej utrzymuje się ból w kończynie. Zatem skracanie się czasu trwania bólu mięśni po wysiłku świadczy głównie o poprawie ukrwienia tętniczego w badanej kończynie.
Wzrost liczby wspięć na palce w badanej kończynie i skracanie czasu trwania bólu po wysiłku świadczą o ustępowaniu organicznych zmian chorobowych w tętnicach kończyn. Zmniejszenie liczby wspięć na palce i wydłużenie czasu trwania bólu mięśni po wysiłku świadczą o postępie choroby i tempie tego postępu.
Częstsze wykonywanie próby pozwala precyzyjnie określić, czy aktualne leczenie chorego przynosi korzystne efekty, czy pozostaje bez wpływu, czy też powoduje pogorszenie. Pozwala lekarzowi na szybkie korygowanie leczenia w przypadkach braku skuteczności lub szkodliwości stosowanych metod leczenia.
U chorych na występujące okresowo zaburzenia rytmu serca wykonywanie próby na jednej kończynie podczas wystąpienia tych zaburzeń i porównanie z wynikiem uzyskiwanym w okresie wolnym od tych zaburzeń świadczy o wielkości zmniejszenia się rzutu minutowego serca spowodowanego wystąpieniem zaburzenia rytmu.
lek. med. Jan Kwaśniewski.
*) Ocenę wyników leczenia można przeprowadzić również za pomocą chronaksjometrii
(pomiar reobazy i chronaksji). Pogorszenie ukrwienia tkanek powoduje również pogorszenie
ukrwienia nerwów, a to powoduje proporcjonalne do niedokrwienia wydłużenie chronaksji.
**) Piśmiennictwo podane w oryginale.
***) Autorzy prac naukowych wymienieni w piśmiennictwie – poz. 5 | 
